📢 به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در فراز و نشیب تاریخ علوم قرآن و تفسیر، رویکردها و جریان هایی را شاهدیم که گاه با نگاهی اعتدالی دستاوردهایی خردمندانه را به دست داده و گاه با رویکردی افراطی باعث جنجال و تفرقه در جامعه اسلامی شده است. در حافظه تاریخی شیعه و سنی این گونه افراط اندیشی ها سابقه دارد و چه بسیار نشانه ها و آثار جانسوز و خردآشوبِ آن را که تا امروز می توان دید.

 

رویکرد اخباریگری یکی از گرایش هایی است که در تاریخ تفسیر و حدیث شیعه، موافقان و مخالفانی را از آنِ خود کرده است. به رغم رویکرد افراطی اخباریان، گروهی از آنان نیز نگاهی متعادل گرفتند.

 

دکتر محمد شریفی، استادیار دانشگاه مازندران در کتاب «اخباریان و تفسیر و علوم قرآن؛ بررسی و نقد آرا»، پس از نگاهی کلی به تاریخ اخباریگری و شخصیت های برجسته آن، مبانی فکری و مهم ترین اندیشه هایشان را بررسی کرده و با دسته بندی اخباریان به سه گروهِ اخباریان محض، اخباریان اصولگرا و اصولیِ اخبارگرا، تصویری روشن از این نِحله فکری ترسیم می کند. نویسنده در ادامه برخی موضوعات مهم علوم قرآن همچون تحریف ناپذیری قرآن، آیات محکم و متشابه، تأویل قرآن، اسباب نزول، قرائات قرآن و حروف مقطعه را از منظر اخباریان بازگو کرده و به بررسی و نقد دیدگاه آنها می پردازد.

 

کتاب حاضر در پنج فصل با عنوان های «تاریخچه اخباریگری»، «مهم ترین اندیشه های اخباریان و گونه شناسی آنها»، «علوم قرآن از دیدگاه اخباریان»، «مبانی و روش های تفسیری اخباریان» و «پیامدهای اندیشه های اخباریان در حوزه علوم قرآن و تفسیر» تدوین شده است.

در فصل نخست کتاب درباره «تاریخچه اخباریگری» می خوانیم: «اخباریان را برخلافِ تصور برخی نباید تنها گرایشی از دانشمندان شیعه در دانش فقه محسوب کرد. دلیل این مدعا آثاری است که این دانشمندان در حوزه تفسیر و علوم قرآن باقی گذاشته اند. از این رو، جا دارد دیدگاه ها و اندیشه های اخباریان، مبانی و پیش فرض های آنان و نیز پیامدها و آثار آن اندیشه ها در حوزه تفسیر و علوم قرآن بررسی گردد؛ اندیشه هایی چون تحریف ناپذیری قرآن، امکان فهم و جواز تفسیر قرآن، منابع فهم و تفسیر قرآن، جامعیت قرآن کریم برای عموم نیا زهای مادی و معرفتی بشر، شمول خطابات قرآن نسبت به عامه مکلفان و حجیت ظواهر آیات قرآن. همچنین دیدگاه های اخباریان در حوزه تاریخ قرآن مانند کیفیت جمع و تدوین قرآن به دستِ حضرت علی (ع) و نیز دیدگاه های آنان در مباحث اصولیِ مرتبط با فهم قرآن و به طورکلی، آرای قرآنی اخباریان، بایسته نقد و تحلیل است».

 

نویسنده در صفحه 33 کتاب نیز درباره «ادوار و سیر تحول اندیشه اخباری» آورده است: «می توان گفت از همان ابتدای اسلام و دوره معصومان بعد، عالمان دینی از لحاظِ شیوه اندیشه ورزی دو گروه بوده اند: گروه اول، آزاداندیشانی که درباره گزاره های دینی می اندیشیدند و گروه دوم، کسانی که خود را از هرگونه اندیشه ای دور می داشتند و تنها به روایات معصومان (ع) تمسک می جستند. این دو جریان گرچه در اصول طریق معصومان (ع) را دنبال می کردند، روش یکدیگر را نمی پسندیدند و گاه به حمله و تخریب یکدیگر دست می یازیدند، تا جایی که اخباریان اصولیان را به انحراف و خروج از دین متهم می کردند و اصولیان نیز اخباریان را به جمود فکری و خمود متصف می کردند. (محمدرضا نکونام، اخباری و اصولی چه می گویند؟، ص 37)».

 

نخستین چاپ کتاب «اخباریان و تفسیر و علوم قرآن؛ بررسی و نقد آرا» در 348 صفحه با شمارگان 500 نسخه به بهای 18 هزار تومان از سوی انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی راهی بازار نشر شده است. 

🔘 منبع: خبرگزاری ایبنا